Qu'est ce que la culture créole

Rappel du premier message :

C'est une conférence intéressante,à notre point de vue,prononcée par Dr RAPHAEL CONFIANT.
L'ironie ,il y en a qui nous rabache avec leur culture ""française"".
Dans cette conférence prononcée devant des métropolitains mutés en MARTINIQUE ,CONFIANT essaie de leur expliquer que la culture martiniquaise est différente de celle de FRANCE.
Elle a beaucoup plus en commun avec celle de la GUADELOUPE et HAITI par example.
Après tout ,MARTINIQUE est un département français,que dire d'HAITI?

Qu'est ce que la culture créole?

http://www.potomitan.info/atelier/culture.php

Roseau,

Va sur ce lien et tu pourras l'acheter.

http://www.amazon.fr/s/ref=nb_sb_noss?__mk_fr_FR=%C5M%C5Z%D5%D1&url=search-alias%3Dstripbooks&field-keywords=Ainsi+parla+l%27oncle&x=14&y=21

Maximo

mwen pral fè sa tou swit .Mèsi anpil .site amazon,fr two konplike. mwen pral wè si ma achte l ka mapou.

Roseau,

Tu peux le trouver aussi sur amazon Canada, voici le lien.

http://www.amazon.ca/s/?ie=UTF8&keywords=the+amazon&tag=msncahydra-20&index=stripbooks&hvadid=412774515&ref=pd_sl_26ws3vefho_p#/ref=nb_sb_noss?url=search-alias%3Dstripbooks&field-keywords=Ainsi+parla+l'oncle&rh=n%3A%21927726%2Ck%3AAinsi+parla+l'oncle

Merci maximo ;je vais essayer le lien Canadien;je ne sais pas pourquoi on ne simplifie pas ces liens..

Ayiti Cheri - Haiti Cheri Lyrics
Lyrics: Ayiti Cheri - Haiti Cheri

Souvni D'Ayiti
Lyrics and Melody by Dr. Othello Bayard

Ayiti cheri pi bon peyi pase ou nanpwen
Fok mwen te kite w pou mwen te kap konprann vale w
Fok mwen te manke w pou m te kap apresye w
Pou m santi vreman tout sa ou te ye pou mwen

Gen bon soley bon rivye e bon brevaj
Anba pyebwa ou toujou jwenn bon lonbraj
Gen bon ti van ki bannou bon ti freche
Ayiti Toma se yon peyi ki me che

Le w lan peyi blan ou gen yon vye fret ki pa janm bon
E tout lajounen ou oblije ap boule chabon
Ou pakab we kle otan syel-la andey
E pandan si mwa tout pyebwa pa genyen fey

Lan peyi mwen gen soley pou bay chale
Diran lane tout pyebwa ap bay lonbraj
Bon briz de me toujou soufle sou no plaj
Ayiti Toma se yon peyi ki me che

Kon w lan peyi blan ou we tout figi yon sel koule
Lanpwen milatres bel marabou, bel grifonn kreyol
Ki renmen bel wob bon poud e bon ode
Ni bel jenn neges ki konn di bon ti pawol

Lan peyi mwen le tout bel moun si la yo
Soti lan mes ou soti lan sinema
Se pou gade se pou rete dyol lolo
A la bon peyi se ti Dayiti Toma!

Le w lan peyi blan ou pa we mango ni kok di tou
Lanpwen sapoti ni bel kayimit vet ou vyolet
Lanpwen zanana ni bel ti pom kajou
Ki ban nou bon nwa pou nou fe bon ti tablet

Ou jwenn zoranj ki soti an Itali
Men qui fennen qui toujou mwatye pouri
An Ayiti sa si bon se koupe dwet
E sou se rapo nou bay tout peyi payet

Le w lan peyi mwen kote ou pase tout lon chemen
Se bonjou kompe e makome e pitit la yo?

Sa'n pa we konsa manyen rentre ti bren
Pou'n bwa ti kichoy pou nou jwe de ti kout zo.

Fin bay lan men se rentre lan gran pale
Se politik se movez sitiyasyon
Sa pou nou fe se pou nou pran li kou l ye
Men bon Dye si bon la ban nou benediksyon

Le w ou lan peyi blan ou pe promennen nwit tankou jou
Tout moun pe mache prese prese wa di se chen fou
Kote yo prale pouki yap kouri konsa?

Yo pe pedi tan yo pa janm di: kouman sa?

Lan peyi mwen moun pa rete avek le
Genyen libete ou gen tan pou pran freche
Kote ou pase se bonjou se bay lan men
Moun pa janm prese yo koze tout lon chemen

Le w an Ayiti ou pa janm manke tan pou soufle
Sak pa fet jodi ou kap fe li demen si ou vle
Kan demen rive kel bon ou kel pa bon
Sa pa fe anyen tout moun konn di bon dye bon.

An Ayiti moun pa janm dezespere
Nou gen la fwa lan yon Dye ki pa janm manti
Nap fe jodi kan demen pa asire
A la bon peyi o mon Dye, se Ayiti!


Le'm gin sa a lan min mwin sa poum fe ak lafrik la ?

Payet manman payet payet manman payet

Li ta pi bon peyi pase sa nanpren vre wi si pat genyen bokò ki ap fè moun tounen zombi.mwen pap pale de bokò relijyon vodou yo selman non.sil pat genyen yon paket esklavajis ki vle kenbe 3/4 moun nan esklavaj ki fè jodya menm dlo pwop yo pa genyen pou yo bwè.Mwen pat ka bouke ri lè m tap koute Guy Durosier ki tap chante.

haiti ,haiti ,c'est toi que j'aime epi li mouri nan Washington state.ah ah ahah mwen pa kwè menm kadav li te antere an ayiti. Pou yon ti minorite li se paradi vre men pou majorite ya yo di ke de ayiti a lanfè tout call se local poukisa?

Tu dis que tu l'aimes et tu l'incendies.Aime le moins mon frère.Il s'adressait assurement aux eternels mecontents ;ceux pour qui haiti est un paradis seulement quand ils partagent le butin.

Si tu l'aimes ,arrose-le ;humecte-le.

Tu dis qu'il n'y a pas d'eau

Arrose -le avec tes larmes.

Robert Malval n'avait-il pas raison d'ecrire dans son livre :l'année de toutes les duperies:Les haitiens parlent beaucoup de leur pays, mais il ne l'aiment pas autant."

http://classiques.uqac.ca/classiques/price_mars_jean/ainsi_parla_oncle/ainsi_parla_oncle.pdf

ITILIZE LYEN SA A ,FÈ M KONNEN SA W JWENN ,W AP JWENN LIV LAN LAN ENTEGRALITE L.

HAÏTI, LA M'AP RETE LA M'AP MOURI

NATIF NATAL
NOU PAP JAM' TRAYI OU MINME SI OU POV.

Mwen jwen li wi mwen mete l sou favorites mwen.chak maten ma pran yon ti la kominyon ladann. Mèsi anpil

Jowèl,

Ma p di w mèsi anpil tou pou lyen saa ke w poste pou nou an.
Mwen gen lontan mwen te li liv clasik saa, lè m te ki katkat ann Ayiti.
men se lan yon bibliyotèk Monreyal mwen te prete l lè te bezwen re li l.

Sit ki pibliye liv saa se UQUAC ki vle di: Inivèsite di Kebèk a Chicoutimi.

Chicoutimi se yon vil andeyò Kebèk. Komsi yon inivèsite lan Podepè ta fè travay saa ann Ayiti. Gen moun ki ta rele yon inivèsite konsa `bòlèt`

Menn sa k fè yon èv majistral konsa ki soti ann Ayiti, ke blan ap etidye e apresye;
Sa k fè Inivèsite deta dAyiti pa t pibliye liv saa?

Nèg ki sou sit lan, ki toudenkou gentan ap di yo fò lan lang kreyòl lan; poukisa yo pa tradwi liv enpòtan saa?
Natirèlman, yo dwe kòmanse pa aprann ekri lang lan byen, anvan yo al lan tradiksyon.
Paske pa gen manti laa, yon tradiksyon paka gen fòt ladan n non!

Sassaye

mon chè Gary Victor ta ka fè anpil lajan wi sil ta tradwi koken chenn liv saa an kreyol .neg wap pale yo pap fè li paske non selman yo pa vle pitit soyet yo kiltive pou se yo sel ki ka chante kantamwa yo:J'ecris aussi bien que Voltaire"(lol)toi ,tu ecris mal. men tou liv saa yo pap renmen sa Price Mars di yo.

SASAYE;

Menm jan ak ou ,mwen te liv PRICE MARS yo lè m te timoun .Mwen te gen yon vwazen ,defen EMILE ""MILO"" RIGAUD misye te gen yon koleksyon liv ayisyen te ekri.
Misye te konn kite moun li liv li yo ,depi w ""make sure"" ou te remèt yo.

Kanta PRICE MARS ,misye se yon ""ekriven sipèb"" lan fon e fòm,se pa pa aza kritik ameriken rele misye ,ekriven ayisyen pi enpòtan lan 20 yèm syèk lan .LIV misye yo tradwi an ANGLE e an PANYÒL.

Pou sa ki enterese ,men lòt ,èv majistral misye an .Se 2 TÒM :
LA RÉPUBLIQUE D'HAITI ET LA RÉPUBLIQUE DOMINICAINE.
Se te yon repons kont pwopagann TRUJILLO an .Misye te vle di DOMINIKEN yo ,ke yo pa t siperyè ,ke DOMINIKEN ak AYISYEN ,SE MENM NOU MENM lan

TÒM I
http://classiques.uqac.ca/classiques/price_mars_jean/Republique_Haiti_t1/Republique_Haiti_tome_1.pdf

TÒM II

http://classiques.uqac.ca/classiques/price_mars_jean/Republique_Haiti_t2/Republique_Haiti_t2.pdf

mwen se sak fè lè ti boujwa ap fè makak rele lot moun moun an deyò mwen pa bayo enpotans.Price Mars se moun Grande Riviere du nord tou pre kote dessalines te fet la.Men intelektyel ke mwen respekte'se pa moun pase yo ka kole 2 mo franseu ki konprann yo pa kanmarad lot moun; ou tande mwen karl.

Se kreyol mwen ye ak tout sa ke li konpote.[youtube]

MAximo,

Mwen toujou ap eseye fe youn efo pou mwen ta we ki kote, sou ki sije, ki fason mwen te ka konpwann youn seri de entevansyon LGR paske se premye fwa mwen rankontre youn neg kote li difisil pou mwen jwenn youn pwen ke mwen totalman dako ak li. Anpil fwa li pale tankou youn moun ki prepare, men ki manke kite espas nan lespri li pou li pa genyen rezon. Mwen genyen enpresyon ke li kwe nan tout sal kwe san pense ke li ka pa genyen rezon. Alo ke nan ledikasyon moun an jeneral yo mande w pou toujou kite espas sa'a.

An nou gade, le msie chwazi mo ti boujwa, koman li defini sa? Eske li ap reyalize ke anpil fwa li bay enpresyon ke li genyen enten ak regleks menm ti boujwa lap kritike a? Anpil fwa li rpezante an franse e li konn joure lot moun ki pa dako ak li? Eske li konnen ke menm le anpil moun vekse le yo di yo moun andeyo, vwala ke nan youn lot post ou menm Maximo tap pale de jwa ak plezi ak manje nan lavi w ak nan souvni w se bagay ki soti andeyo. Andeyo pou mwen vle di andeyo de la capitale. Tout moun pat ka fet nan kapital la, genyen moun ki fet andeyo. Si andeyo ta vle di akayik, ansyen, malanpwen eh byen se pa fot moun andeyo a se mank de desantralizasyon. Moun edike e eklere dwe eseye lave, fe lesiv nan vye myth sa yo. Poukisa an tan ke neg ki prezante anpil fwa kom youn nonm edike pa komanse ede nan travay lave kilti ak regfleks ansyen sa yo olye ke lap pepetye yo?

Msie anpil fwa demontre ke li genyen youn seten bagaj nan kesyon lang, mwen rete kwe ke li konnen ek ap genyen lang ki siperye lot. Moun ki bay oyun lang plis prestij ke lang matenel yo pa konsyan poukisa li menm ki ekri franse ase byen, se pa youn franse aproksimatif renmen kritike lang sa'a? Poukisa mo entelektyel al le lap ekri genyen menm konoktasyon ak moun ki mwen edike ki ap finn konprann definisyon li ak enpotans entelektyelati kan li menm li fe anpil efo pou monte pye bwa konesans ak entelektyalite eske se youn fomde demagoji.

Mwen ap kontinye fe anpil efo pou mwen konprnan pesonaj LGR prezante sou twal la pa pou mwen ka vinn zanmi msie men mwen konprnan ke genyen anpil fre tankou msie e mwen ta renmen ka rive konprann yo e checeh viv pi byen ak yo. Men map diw ke sa pa fasil ditou!

"Le serpent sait contrefaire le rat qu'il veut devorer."

mwen di men intelektyel ke mwen admire e mwen adrese moun ki te di ke mwen anti intelektyel.Yon ayisyen ki pa konnen ke yo te konn ekri abitan ou moun an deyò nan batistè moun ki fet andeyò yo lontan e byen ou fet pou al li listwa peyi w anvan ou vle vinn chanje panse yon lot moun.Se pa mwen ki envanté reyalite peyi ya non.

Maximo,

Sispan bay tèt nou manti. Ou konnen byen lè nou konsidere yon ansamb de paramèt Ayiti pa gen moyen pou asume de fòs: yon fòs lame ak yon yon fòs polis.

Premyèman, pwoblèm sekirite sivil nan yon peyi, menm si mwen pa yon expè nan zafè sekirite, pa zafè lame, se pito zafè lapolis. Yon militè se yon militè. Li pa fòme pou jwe wòl polis, yo pa reagi menm jan devan yon sitiyasyon, yo pa gen menm reflex, apwòch yo pa menm. Li pa ka kenbe yon kontak pèman ak soyete'a jan polisye'a ka fèl san ke sa pa tounen a yon sitiyasyon kaotik ou yon boucheri. An fèt, polis ak militè pa fòme pou agi nan menm sitiyasyon.

Pandan lontan, sou tan FAD'H, yo fè yon melang malsin ant lame (Gad ameriken te kite pou nou'an) ak lapolis. konbinezon sa'a te mete kanpe yon represyon sistematik sou tèt sosyete'a ; se osi youn nan fason pou lame te gen kontwòl, e mentni otoritel sou tout sektè. Haiti te yon veritab eta policye : militè'a te reprezante ou konsève pou li sèl totalite pouwa nan sosyete'a. Se sak te fè dosye separasyon lame ak lapolis te konsidere kòm yon dosye cho. Oken moun, palmantè kou exzekitif te refize manyen'l. pwojè lwa separasyon lame ak lapolis Guy Malary te pwopoze palman'an nan lane 1990 yo, te pwal kòz lanmò m'sye nan kèk jou anvan lachamb te pwonose'l sou li. Se te yon sòt de pigga lame te voye bay tout moun ki te vle agi sou teren sa'a. Ka separasyon lame ak lapolis te vle di : anlve Égemoni lame d'Ayiti te gen sou peyi'a : yon kontwòl total, san limit. Sitiyasyon sa'a se pi gwo kòz delitman nap viv jodia.

Sou plan finansye : Nou gen yon polis anviron 8000 òm pou 10 milyon ayisyen ke peyi'a pa menm ka rive okipe : tout bagay manke a fòs polis sa'a kap travay nan de kondisyon vrèman exekrab : mank ekipman, moyen logistik, fèb renimerasyon ect. Nòmalman, pou yon tritwa de 27 500 km2, preske gwosè La belgik, ta dwe gen yon fòs polis ki kouvri tout teritwa'a, e byen kouvril pou asire sekirite chak moun. Si nou mete sou kote moyen finansye la belgik genyen pou te konstwi fòs polis yo wa, pou yon teritwa ki preske nan dimansyon pa nou, polis federal Belge gen 130.000 mamb pèsonèl pou yon pipilasyon de 10.4 milyon Abitan environ, selon chif ki disponib pou 2008. Ajoute ak youn fòs lame byen ekipe de 39 400 òm. Mete’n nan sitiyasyon Belgik, mwen pa di sou plan finansye, men sou plan efektik lame/lapolis, eske nou gen moyen, nan ka yon peyi ki sou pèfisyon ekonomik, kap fè fas ak pwoblèm environmantal, edikatif, sante, sosyal, fèb pwodiktivite agrikòl, eske nou gen moyen pou nou ekipe, pran swen de fòs piblik, si tou lame ki la pou agi spesyalman lè gen lagè? Repons'ou ak kesyon sa'a pa ka pozitif ! Menm lè otorite yo ta fixe tèt yo pou objectif, nan nivo polis la sèlman, pou yo ta rive aten'n nan'w pwopòsyon 2% sou di zan efektif polis Federal Belgik la, enpak sa tap genyen sou lòt sektè ki tou osi vital, si yo ta vle konstwi yon bon fòs polis, te pwal mande yo fè de chwa difisil.

Ki pati nan bidjè peyi'a nou pwal konsakre a fòs lame sa'a. Admeton nou ta konsakre 40% bidjè'a pou lame ak lapolis, ki finanse an gran’n pati pa èd extèn, ki sa kap rete pou la sante, edikasyon, enfrastrikti ect. Nou pa ke gen objectif edikasyon, sante gratis, reboisman pou an menm tan nap priorize envestisman nan resous militè, gwo zam, ki se de envestisman non pwodikti. Gen yon enkoérans kèk kote! Nou nan sitiyasyon kote pa gen gwo menas etranjè ki peze sou tèt nou. Yo toujou avance evatay dominikani pou jistifye retou lame, alòs pou kisa depi 10 zan nou pa gen lame, Dominikani pa entèveni, ki sa ki kenbe'l poul fè sa ?
Avèk ou san lame Dominikani te ka toujou envayi Ayiti piske kapasite militè dominiken te tou siperyè ak pa Ayiti. Songe sèlman kouman militè dominiken te konnen maspinen militè ayisyen sou fontyè'a, san oken reyaksyon bò kote ni lame ni gouvèman ki te la yo. Donk, yo te ka toujou entèveni.

Pou ki nou pa esaye renfòse polis nasyonal la. Entegre de kò spesyalize ki ka sipleye ak ensifizans ki genyen an matyè sekirite. Yon fòs ke nou ka fè sakrifis pou ekipe.

Nou se yon peyi kap esaye konstwi yon demokrasi, yon Éta de dwa difisilman. Nou pa exzan de kriz politik sitou ak regim palmantè inacheve, dezekilibre konstitisyon 1987 la, ki garanti nou genyen nan ka yon zriz ant enstitisyon demokratik yo, palman ak exzekitif, lame sa'a pap awoge'l dwa pote koreksyon demokratik e enstale yon regim bout di ou yon regim civil pope twèl, ki o sèvis li, jan général Cédras te fè sa. Nou gen yon long istwa fèt de san, assina, tòti, kou deta ak lame, retou lame sous kelkeswa fòm signifi, lèn konsidere difikilte ki genyen pou konstwi yon systèm demokratik stab, e nou pa sèl peyi ki, aprè yon long periòd diktaryal, ap fè fas a sitiyasyon sa’a, rantre nan yon sik entèminal enstabilite, jete nan poubèl tout aki nou arache nan san nan men diktatè nou yo.

Nou se se yon peyi ki fonde pa lame. Konsa li rete nan tèt tout militè,e chak militè, istorikman, peyi'a se pwopriete lame, ke direksyon’l revyen de dwa a chak militè. kouman nou pwal kapab derasinen yon mantalite konsa, e finalman soumèt pouwa militè'a a pouwa otorite sivil yo. Yon lòt bò, si pata gen moyen, m’pa kwè ap genyen, e pandan lontan ankò, pou byen okipe, ekipe, peye fòs "lame modèn sa'a", sak pwal enpeche’l transfòme an yon gwoup zenglendo.

Maximo ap pale de kò geni, medcin ect. Men moun sa'a yo pa oblige militè. Yo ka fè pati de yon inite especialize nan lapolis kap travay an kolaborasyon, nan ka katastwòf natirèl, ak yon sèvis pwoteksyon sivil. Gen yon pakèt amenajman ki posib san nou pa oblige retounen nan lame.

Kò wap pale la yo, Maximo, FAD’H te genyen yo, te toujou gen katastwòf naitrèl an Ayiti, mwen pat janm wè yo a lèv. Ou gen lè bliye!

An tou ka mezanmi reflechi avan nou rantre peyi nan avanti konsa.

Le gros roseau a écrit:"Le serpent sait contrefaire le rat qu'il veut devorer."

mwen di men intelektyel ke mwen admire e mwen adrese moun ki te di ke mwen anti intelektyel.Yon ayisyen ki pa konnen ke yo te konn ekri abitan ou moun an deyò nan batistè moun ki fet andeyò yo lontan e byen ou fet pou al li listwa peyi w anvan ou vle vinn chanje panse yon lot moun.Se pa mwen ki envanté reyalite peyi ya non.

La'a ou ta vle korek men kontrasm ki eksite ant mwen ak ou menm. Rol mwen ak ou menm ki deja we limye se fe lesiv nan sak pa bon. Se vre yo te konn mete abitan nan batiste moun ki fet nan seksyon riral yo pa nan kominn ak nan vil kom moyen pou fe diskriminasyon. Sa pa fet anko men diskriminasyon an rete, pwiske sa te konn fet nan listwa eske rol nou se pa chanje sa olye de pepetye sa? Ou pa envante reyalite peyi a men ou genyen pou devwa pou denonse li e fose chanjman nan pense ak refleks sak nan fe nwa! Sak pi red pou mwen se ke mwen konnen si ou ta mete fos deye konviksyon sa'a ou tap ka fel byen! Volonte ak deteminasyon ki andedan kap gronde pou mande chanjman an tre bon men se fason ak aksyon ou dispoze fe pou rive reyisi objektif sa ki pako totalman kle pou mwen....

Joel

menm si price mars te vinn rete petion vill se grande riviere du nord li pran nesans.Kote sa yo menm si yo bay anpil gwo tet nan peyi ya tankou henry namphy te toujou rete an deyò pou ti boujwa ki tap viv nan koridò Port-au-prince anvan 1957 ki jodya vle fè moun konprann rwa pa kousen yo.Mwen pa reponn kestyon maximo paske ki moun ki te konn ekri liv an kreyol an ayiti a lepok price mars la kote se a penn 25% ayisyen ki te konn li e ekri an franseuu selman.se ta yon pert de tan pou Price mars te ekri yon liv an kreyol,men li pale de sa nan liv "Ainsi parla l'oncle" ke maximo ka li nan adress ke w mete ya.mwen sot reli premye chapit la maten yan.e map kontinye reli klasiik saa chapit pa chapit ankò chak maten.

Goya

an nou kite forum saa pou kilti kreyol la ,an nou pa melanje l ak kestyon lame ya ke nou ka diskite yon lot kote.