Je parle français, c'est la faute à Dessalines

Rappel du premier message :

Lè sou Dessalines, nou t'ap kraze bounda Franse yo, misye te trye pami yo itou pou itilite yo. Eske n'ap kondane'l pou sa?

Si m'te kapabl se kalandrye a mwen ta chanje pou Ayiti. A chaque début de siècle, toujou gen yon malè ki vin frape tè sa a. 1503..., 1806, 1915, 2004/2010.

Lè Angletè te voye emisè Bird pou wè kouman yo ka ede la nouvelle nation, Lafrans te kanpe an kwa paske li te konn potansyèl ansyèn koloni a e pi li t'ap proteje enterè'l paske Boyer te plye bay yo. Deja Ayiti te pran lan yon angrenaj; Angle te pèdi koloni Amerikèn li a, Lafrans te fin vand rès koloni Amerikèn li yo. Donk li klè ke Ameriken yo itou pa t' favorabl a tro grand prezans Angletè an Ayiti. Mwen te aprand ke Angletè te ralenti ou te retire kor'l sou kondisyon ke Lafrans te abandone veleyite pou l'ta retounen atake an Ayiti. Ayiti li menm te oblije reziye'l pou kontinye peyi dèt sal la.

En conclusion, mezanmi, ladies and germs, macaques, orang-outans, ouistitis, sapajous comme Roseau le dinosaure cloné nous appelle, Ayiti ke n'ap gade la a, se yon peyi sakrifye sur l'autel de la diplomatie coloniale dès sa fondation. Si ces faits sont exacts, et je doute du contraire, les détails historiques qui s'ensuivirent ne sont qu'accessoires.

Invariablement,

Ainsi ne soit-il.

Zafè Izrayèl se yon koze geyopolitik.
Yo kapab reyalize tou sa yo vle paske you gen sipô ziyonis ak tout pwisans ke yo genyen.
Premye peyi ki pouse yo se Etazini. Anplis gen Lalmay ki ap pouse yo pou alerje konsyans yo akôz de aksyon nazi yo.
Devlope yon lang mande yon motivasyon nasyonal anvan aksyon gouvènnman.
Lan ka kreyôl lan, se mantalite nou ki pou chanje.

se mantalite sa nou rele elit la ki pou chanje.90% ayisyen pa pale franseuu.ki jan yon moun ki pa pale yon lang ta renmen se li ki lang ofisyel peyi l.?

Se AKSYON ,ki pou pran.
Yon lang kote se LEKÒL ou aprann li ou paka sèvi ak li pou EDIKASYON ak ADMINISTRASYON.Sa pa rive okenn kote.
LANG PANYÒL lan gen yon ISTWA ki diferan ak LANG FRANSE an.
LESPAY fè AKADEMI LANG PANYÒL pa li an depi an 1713 men peyi ki PALE PANYÒL yo fè AKADEMI pa yo.Yo di ke ka gen DIFERANS lan jan yo pale ;men se PANYÒL.
Yo kolabore antre yo ,men yo kenbe ENDEPANDANS yo.
GABRIEL GARCIA MARQUEZ konn bay yon BLAG ;misye di ki mele yon ENDYEN GUARANI lan PARAGUAY jan yon PANYÒL lan MADRID pale.
Misye di yo ize pwòp MO yo ,yo melanje yo ,men se PANYÒL.Misye di zafè yon PANYÒL lan MADRID ,ke lè GUARANI lan PARAGUAY yo ap pale PANYÒL ,yo pa konprann sa y ap di.

Sa a se pou AINSI;
Misye gen dwa wè ke IV DEJAN gen anpil TAN ,l ap pwodwi sou KREYÒL lan,an ANGLE,KREYÒL ak FRANSE:

www.amazon.com/s/ref=nb_sb_noss?url=search-alias%3Daps&field-keywords=YVES%20DEJEAN
-

Joel a écrit:Se AKSYON ,ki pou pran.
Yon lang kote se LEKÒL ou aprann li ou paka sèvi ak li pou EDIKASYON ak ADMINISTRASYON.Sa pa rive okenn kote.
LANG PANYÒL lan gen yon ISTWA ki diferan ak LANG FRANSE an.
LESPAY fè AKADEMI LANG PANYÒL pa li an depi an 1713 men peyi ki PALE PANYÒL yo fè AKADEMI pa yo.Yo di ke ka gen DIFERANS lan jan yo pale ;men se PANYÒL.
Yo kolabore antre yo ,men yo kenbe ENDEPANDANS yo.
GABRIEL GARCIA MARQUEZ konn bay yon BLAG ;misye di ki mele yon ENDYEN GUARANI lan PARAGUAY jan yon PANYÒL lan MADRID pale.
Misye di yo ize pwòp MO yo ,yo melanje yo ,men se PANYÒL.Misye di zafè yon PANYÒL lan MADRID ,ke lè GUARANI lan PARAGUAY yo ap pale PANYÒL ,yo pa konprann sa y ap di.

Sa a se pou AINSI;
Misye gen dwa wè ke IV DEJAN gen anpil TAN ,l ap pwodwi sou KREYÒL lan,an ANGLE,KREYÒL ak FRANSE:

www.amazon.com/s/ref=nb_sb_noss?url=search-alias%3Daps&field-keywords=YVES%20DEJEAN
-

J..., mèsi kan mèm. Mwen rekonèt Pè Iv Dejan. Mwen te kwaze misye lan Kanada, lè mwen te sot byen lwen al vizite yon sant li te fonde e ki rele Maison d'Haïti jodi a.

Jowèl,
Malgre pretansyon boujwazi ann Ayiti, Kreyôl Ayisyen an (Ayisyen) pran pye lan plizyè nivo.

-Lang nou an se premye lang lan Karayib lan akôz de kantite ayisyen ki pale l:
Mete tout zile yo ak tout Matinik, Gwadloup, Giyann; yo pa fè mwatye popilasyon kreyolofôn ayisien yo.
Kreyôl pale plis ke Angle, Panyôl ak Papamiento.

- Kounyea, ondire li se twazyèm lang Ozetazini.

Alô menmsi yo pa vle rekonèt li ofisyèlman, Li la, li la nèt.
Eventyèlman bagay a evolye lan tèt nèg epi ya oblije bay Kreyôl lan plas li.

SASAYE;

ETAZINI pran LANG KREYÒL lan trè oserye.
Lan ETA NOUYÒK ak MASSACHOUSÈTS se LWA pou tout DOKIMAN ETA sa yo lan LANG KREYÒL ak lòt LANG ki pi pale lan ETA yo tankou PANYÒL.
An FLORID .se pa LWA men gen de ""Konte"" ki gen anpil AYISYEN ki fè l pou kont yo menm si se pa tout DOKIMAN yo.
Ann AYITI yo poko fè sa.
An pasan ,lè gen yon prezidan ASANBLE NASYONAL ki ap OUVRI yon SEYANS ASANBLE an ,an FRANSE sèlman ;se manke pèp AYISYEN an DEGA!

NÈG KANADA yo;nou okouran de ENSIDAN sa a?

www.touthaiti.com/diaspora/3112-est-il-un-crime-de-parler-kreyol-sur-les-lieux-de-travail-a-montreal

Wi J.... Mwen t'ap li'l avan-ye ou ye. E pi?

AINSI;
E pi ,se pa twòp.
Sa di kèk BAGAY,dapre mwen.
Sa montre jan KEBEKWA yo renmen LANG yo ;nenpòt ti MENAS yo santi kont LANG yo ;yo kanpe ,ou di mwens GOUVÈNMAN KEBEKWA an.
Sa montre tou jan AYISYEN renmen LANG yo ;kelkelanswa kote yo ye ;mwen si yo menm al a PARI ,AYISYEN rankontre,y ap voye LANG yo monte ;menm si ZÒT di ke AYITI gen 2 LANG.
Ou pa wè lan youn lan KÒMANTÈ yo ;gen yon MOUN ki di ke lè KEBEKWA yo al ann AYITI se pou yo anpeche yo ize lòt LANG ke KREYÒL .Se yon bon BOUTAD.
Sa ap fèt wi ;lè ke y ap refè KONSTITISYON an ,pou yo retire ZAFÈ ke AYITI gen 2 LANG NASYONAL.
Mwen konnen ou pa p dakò ;men sensèman ,se sa mwen panse.
SE JIS YON OPINYON!

Epi tankou PWOVÈB lan di ""Tout chen niche tèt zafè yo jan yo konnen"" Tandis ke gen lòt peyi gen POLIS LANG ;leta NOUYÒK ki gen fwontyè kòm ou konnen ak KEBEK;Lang sa yo de FAKTO LANG ETA a.
Si ou rive lan biwo LETA yo ;si w pale LANG sa yo sèlman ANPLWAYE LETA a dwe w SÈVIS.
Si yo pa pale LANG yo se pou yo al chache ENTÈPRÈT pou wou ,epitou tout DOKIMAN ETA yo ,lan LANG sa yo tou:

www.governor.ny.gov/press/10102012FREELANGUAGE%20ACCESS

Men non, sa pa rive jouk la. Tout moun renmen lang yo. Se jis yon ensidan ak yon blan ki ka pa renmen etranje. Blan toujou sispek kote w we yo la, le yo sel kote moun ap pale lot lang pa mande pou y'ap ri for. Medam Ayisyen yo gen lan kor yo itou wi.

Lan Kebek, franse se lang travay men se pa yon entediksyon pou moun pa kominike lan lang manman yo lan peryod libr yo.

W'al tro lwen lan espwa pou yo ta enpoze ke se kreyol moun pale le yo met pye an Ayiti. W vle kraze bisnis touris seksyel Sweet Mickey ak Lamayot la. Setansi vizite yo eseye aprand kelk mo de baz le yo pwal lan lot peyi.

Franse pa yon menas pou kreyol an Ayiti tankou w t'ap eksplike angle pouse kreyol an dewo vil lan lot zile yo. Donk, si w byen gade, e si nou serye mezanmi, se anglameriken ki reprezante sel e inik menas pou kreyol an Ayiti. Malgre sa atikl piblisite a ap di, mwen pa enkyete'm.

An pasan, w tou relanse deba a. Raple w byen pou ki sa w'ap milite. Nou pa'p konfond koze yo net. Gen yon band fakte ak kondisyon ki dwe ranpli lan zafe'n avan ke nou espere krye viktwa.

M'ap profite enforme'w ke denyeman mwen tande yon Kebekwaz lan Radyo Kanada k'ap di ke yo ta ka adopte 2-3 term kreyol tankou "ti-moun" lan langaj yo. W ta etone we lan band anons yon teleseri kote 3-4 medam blanch ap chante "dodo titit" devan yon berso e pi yo chanje ton pi for fache jan gran moun ap louvri je sou pitit yo (tankou w ta di ti bebe pa vle domi pou medam yo ka al plakote). Anfen, se sa m'konprand.

Antouka mezanmi, sa pa pi mal, gen enstitisyon k'ap veye si medam yo ta sibi lot prejidis.

M'ap swete'n JOYEUX NOEL

Gen vintan de sa, mwen te rankontre yon jenn bèl kebekwaz lan Monreyal. Mwen entwoduy l lan Ayisyanite.
Lè m retounen Monreyal apre 3 zan absans, mwen rele l pou m di l bonjou.
Mwen te byen sezi wè mamzèl te kontinye etid ayisyanite l lè li reponn mwen an bon kreyôl.
Ti fanm nan pale lang nou an kou rat. Pi byen pase dyôl bounda poul Pôtoprens yo.
Tout moun lan Kebèk konprann si w di : Sa k pase?

AINSI;

Mwen byen di se yon KÒMANTÈ sou atik LAN KI AP DI,bagay pou yo ta fè KEBEKWA pale KREYÒL lè yo ann AYITI.Se yon BLAG misye te vle bay.
Se pa kritike mwen vle kritike KEBEK;okontrè mwen admire jan yo vle pwoteje LANG yo ,ki dapre yo fè PATI de IDANTITE yo.Si yo pa fè sa,LANG lan ta ka disparèt anba MENAS ANGLE.
ETAZINI pa gen LANG NASYONAL.Gen yon PATI lan DWAT AMERIKEN an ,sitou lan PATI REPIBLIKEN an ki toujou ap eseye fè ANGLE sèl LANG ETA yo .Sa pa janm mòde.Genyen menm ki konn mande pou yo AMANDE KONSTITISYON an pou fè sa;sa gen gen menm CHANS ak yon BOUL NÈJ ann AYITI.
Se regretan pou wè ANDREW CUOMO ap siyen LWA pou fè KREYÒL AYISYEN yon LANG MAJÈ lan ETA a ,ak tout DWA ,alòs ke ann AYITI,MATELI refize siyen LWA sou AKADEMI KREYÒL lan yon bagay ki t ap ranfòse KREYÒL lan aletranje

Mon che, fok mwen di ke mwen pa konprand retisans gouvenman a ni mwen pa konn si se pa ta yon lot loi vote met la. Mwen ka manke enfomasyon men eske gen yon ekip ki deja pare pou met proje sa a sou pye tou d'bon. Tankou mwen te tande, se ta yon bon okazyon pou chef la ta profite. Men se pa sa ki enterese'l. Petet si se te yon bwat betiz li ta apiye'l.

Moun bor isit yo lan yon lot nivo lan koze demokrasi; yo konen kouman pou servi klyantel yo. Mwen pa ka di non pli si se jis misye ki blokaj la.

A pa lan Entenet la ak moun mwen konen ki vwayaje an Ayiti, on dire ke tout moun se chita ap di neg yo ap fe bon bagay an Ayiti, trete ansyen gouvenman vole, ap di Aristide te vole preske yon milya dola, ke li t'ap vand drog. Moun yo pa menm pense koman sa ta ka posibl menm si neg la te konplete manda li yo. Jodi a, yo pran ak youn k'ap plimen yo. Le l'al fe wout li, y'ap blye'l e y'ap kontinye fese sou do Ti-doc.

Ainsi ekri: "eske gen yon ekip ki deja pare pou met proje sa a sou pye tou d'bon?" - daprè sa mwen tande repons lan se wi! Gen plizyè rankont ki te deja fèt ak pwofesè ki nan inivèsite Leta a epi se Miki ki bloke travay mesyedam yo. Mwen pa etone wè atitid enbesil la paske misye rete kwè koze "gen gwo blan dèyè m" nan se yon bagay serye. Kote Bosise jodi a?

Ainsi ekri: "Moun yo pa menm pense koman sa ta ka posibl menm si neg la te konplete manda li yo".

Mwen di sa deja, kolonizasyon mantal la tèlman fè dega, si blan yo enstale yon goril nan palè nasyonal la, ap gen moun ki pral di ou "bon, fok nou pa kouri di se yon move bagay....annou analize....". Se yon sèl bousol zonbi sa yo genyen. Si blan an di li bon, yo di li bon. Si blan an di li pa bon....te mèt se manman yo, y ap reponn yèsè!

Pepl Ayisyen se yon pepl yo kenbe prizonye. Mwen pa di an otaj non. Mwen te gen entansyon al travay lan yon zon' an Ayiti men le m'te konprand neg ki t'ap dirije kominote sa a, mwen te rekile paske mwen pa bezwen al bay divalyeris ak mechan touye'm.

Sa w ekri la raple'm on le mwen te di w, Afriken yo ta repond w si w vle ramne yo dan la foret. Se toujou la betiz imen'.

Yon moun ki vle al ede, se byen. Pou peyi sa chanje fok yo ta deprograme moun yo, rekalibre yo tankou yo di lan domen' elektronik.

Si w gen yon prezidan ki pa sezi yon inisyativ ki d'entere nasyonal konsa, ki evidan, se paske se yon enstitisyon ki chape anba pouvwa'l. Si se te inisyativ yon gwo peyi, li t'ap plye.