Je parle français, c'est la faute à Dessalines

Rappel du premier message :

Lè sou Dessalines, nou t'ap kraze bounda Franse yo, misye te trye pami yo itou pou itilite yo. Eske n'ap kondane'l pou sa?

Si m'te kapabl se kalandrye a mwen ta chanje pou Ayiti. A chaque début de siècle, toujou gen yon malè ki vin frape tè sa a. 1503..., 1806, 1915, 2004/2010.

Lè Angletè te voye emisè Bird pou wè kouman yo ka ede la nouvelle nation, Lafrans te kanpe an kwa paske li te konn potansyèl ansyèn koloni a e pi li t'ap proteje enterè'l paske Boyer te plye bay yo. Deja Ayiti te pran lan yon angrenaj; Angle te pèdi koloni Amerikèn li a, Lafrans te fin vand rès koloni Amerikèn li yo. Donk li klè ke Ameriken yo itou pa t' favorabl a tro grand prezans Angletè an Ayiti. Mwen te aprand ke Angletè te ralenti ou te retire kor'l sou kondisyon ke Lafrans te abandone veleyite pou l'ta retounen atake an Ayiti. Ayiti li menm te oblije reziye'l pou kontinye peyi dèt sal la.

En conclusion, mezanmi, ladies and germs, macaques, orang-outans, ouistitis, sapajous comme Roseau le dinosaure cloné nous appelle, Ayiti ke n'ap gade la a, se yon peyi sakrifye sur l'autel de la diplomatie coloniale dès sa fondation. Si ces faits sont exacts, et je doute du contraire, les détails historiques qui s'ensuivirent ne sont qu'accessoires.

Invariablement,

Ainsi ne soit-il.

Mwen remete kômantè saa ke m te poste lan yon lôt sijè paske mwen ta renmen wè reyaksyon nou sou sit lan.
Tigason yo rele Riko an mèt ret kanpe lwen paske saa dwe yon diskisyon serye.
-------------------------------

Mwen te toujou kwè ke lang nou an te dwe rele AYISYEN.
Paske mo Kreyôl la toujou gen konotasyon kolonyal.
Li reprezante diferans ant saki soti lan metwopôl (Lafran, Espay, Angletè etc...) avèk sak soti lan Koloni yo.

Saa se yon gwo kestyon ki pou debat.
Lang Lafrans rele Franse,
Lang Angletè rele Angle,
Lang Espay rele Espayôl,
Lang Japon rele Japonè,
Lang LaChin rele Chinwa epi se konsa lan majorite peyi;

Poukisa lang Ayiti pa rele Ayisyen????

SASAYE;

Se yon diskisyon ki gen lontan ki ap fè RAJ lan MILYE LENGWISTIK ""SAVE"" AYISYEN yo.
Ma chache kèk TÈKS mete pou wou.
Gen NÈG ki di ke gen diferan VARYASYON ARAB pa egzanp.Arab ALJERYEN yo pale ,diferan de ARAB ke IRAKYEN yo pale.Se lan difikilte pou youn konprann lòt.
NÈG tankou IV DEJAN ou byen yon MATINIKÈ tankou RAPHAEL CONFIANT di sa pa anpeche yo rele tout VARYASYON yo ARAB.

Lang CHINWA a tou ;gen yon CHINWA yo rele MANDAREN CHINWA ;gen yon lòt CHINWA ke yo pale HONG KONG.Se yon gwo batay pou gouvènman CHINWA a enpoze MANDAREN a moun HONG KONG yo apre reyinifikasyon.
Yo refize ,men yo toujou rele tou le 2 LANG yo CHINWA.
PROPHÈTE JOSEPH pami lòt LENGWIS di se ""AYISYEN"" pou yo rele LANG nou pale ann AYITI.Misye di yo paka rele yon làng ki devlope diferaman ke yon lòt LANG pou w rele l KREYÒL lang lan.
LENGWIS di ke KREYÒL te deja GRANMOUN ant 1630 ak 1670 ;se lan menm epòk lan ke MOUN an FRANS yo t ap kodifye lang yo rele FRANSE ,ki an pasan ,se yon tikras MOUN ki te pale l an FRANS.

Map chache atik Dr IV DEJAN ke l te pibliye an 2002 ,lan yon REVI ki rele ""CHEMINS CRITIQUES"" antr'òt li te pale de kijan pou yo ta rele LANG lan ;si se KREYÒL,si se AYISYEN.

Ann atandan ,rense nou ak yon DISKOU ke Dr DEGRAFF te pwononse sou AKADEMI KREYÒL lan ,an KREYÒL pou l fè AGIMAN ke LANG EDIKASYON an dwe an KREYÒL:

www.tanbou.com/2013/MichelDegraffCreole.htm

Bon,mwen jwenn ATIK IV DEJAN an,
SASAYE ,gade sa misye di lan 2yèm chapit lan
Sa misye rele ""LE NOM DE LA ROSE "" lan:

www.tanbou.com/2002/fall/CreoleEcoleRationalite.htm

Joel,
Mèsi pou repons lan.
Mwen okouran diskisyon saa  la depi kèk tan e chak agiman gen yon valè.
Mwenmenm, mwen pa lengwis, men kôm ayisyen, ma p mande ankô poukisa nou paka rele lang nou an ke nou devlope AYISYEN olye de Kreyôl.
 
Joel, se Hong Kong mwen rete kounyea.
Ma p etidye Cantonè pou m sa kominike pi byen.
 
Lang chinwa se yon fenomèn inik.
LaChin ap ankouraje moun Hongkong avèk moun Gwandong pou yo itiklize Mandaren, men se yon pèn pedi paske gen telman diferans ant 2 lang sayo. Youn pa konprann lôt, aloske moun ki pale diferan Kreyôl reyisi konprann
menmsi tout kreyôl pa menm. Vil Hong Kong sèlman gen 7 milyon moun. Pwovens Gwandong gen apepre 100 milyon.
Pou tout moun sayo ta chanje lang sa ta pran plis ke 100 an.
 
Lang chinwa Hong Kong pote non Cantonè paske se Canton ki rele Gwanjo kounyea ke lang saa te fôme.
Fenomèn nan sè ke moun ki pale Kantonè ak sa k pale Mandaren malgre youn pa konprann lôt, yo konprann ekriti
chinwa. Kifè tout moun ap li menm jounal e yo pa bezwen tradiksyon e yo konprann tout tèks lan.
 
Kreyôl vin devlope separemen ann Ayiti paske plis moun pale l.
Li pa menm ak lôt vèsyon lôt zile yo epi Moris, La Reyinyon oubyen Sechèl.

Si lôt moun ( Wikipedya, Google, Bing, gouvènman Florid Masachosèt ak Nouyôk) rekônet li se lang ayisyen.
Nou te dwe konsdidere se yon bon opsyon pou Ayiti.
 
Si tout peyi batize lang yo ak non yo. Kisa ki fè Ayiti dwe kenbe ansyen sistèm kolonyal lan?

People, make up your mind. Nou vle Akademi kreyol an Ayiti, nou vle ke yo di nou pale l'Ayisyen. Nou vle beurre la, nou vle lajan beurre la.

Gad jan nou komanse monte kolte a'n. Pou ki sa l'ayisyen o lye de kreyol ayisyen. Mwen toujou di ke Ayiti pa gen monopol kreyol.

M'ap mande'm si koze Akademi sa a pa jis yon palabr.

"Pouvwa ekonomik yon peyi ak jan li gaye kilti li toupatou se 2 bagay ki makonnen ansanm. … Sa vle di : Se pa sèlman prezans materyèl yon peyi ki kreye wout pou prezans entèlektyèl li. Men tou, se gras a lang peyi a li rive kreye yon dinamik ekonomik pou mache mondyal la. Se poutèt sa nou dwe toujou ap kore lang franse a, epi gaye kilti franse a toupatou sou latè san rete. … Se poutèt sa kominote lengwistik ak entèlektyèl ki rele « Frankofoni » a, nou dwe konsidere li kòm yon eleman enpòtan nan ajanda politik nou. (Le Monde, 21 avril 1974)"

saa se pa Desgraff ki dil se Valery Giscard D'Estaing.Alor sak vle konprann sal di ya ya konprann li.Franse yo voye yon sel nas epi yon kenbe yon paket pwason. kebekwa kontan ayisyen kontan yo fè Danny manb akademi franse. ki donk nou tout ap kontinye etidye franseuu pou yon jou pou nou tou ka rantre nan akademi franseu. lang ak relijyon se de zouti enperyalism yo sèvi pou perpetye neo-kolonyalism , yo ran ti neg aveg e soud. na kontinye ap fè ayisyen monte yon kalvè chak ane pou yo achte liv franse ekri,ki pa ba nou oken konesans vre.menm yon zegwi ,menm yon grenn kafenol se enpote nou enpote.jodya nap manje salami dominiken.yo di ki chaje ak kk.Men fout ti neg pa vle tande zafè akademi kreyol paske yo vle chita menm kote ak blan franseuu nan akademi franseuu.peyi saa pa genyen yon pa nago lap fè si se pa yon revolution kiltirel ki fet la dann.Mwen pa genyen oken pwoblem si nou vle rele lang la ayisyen.ni mwen pa genyen oken pwoblem non plis si nou konsève non kreyol la.tankou desgraf di ya zafè di ayisyen pale 2 lang lan tout moun konnen se manti.Mwne mentni sam te ekri :"So what" sa ayisyen ap benefisye si franseu nonmen yon kanadye neg nan akademi franseu. Mwen pa genyen oken pwoblem ak yon ayisyen ki natiralize kanadyen ou byen franseuu.Mwen ta yon ipokrit.mwne genyen pwoblem ak yon ayisyen kap ede perpetye neo Kolonialism lan e imperyalism kiltirel.e ki pa janm bay akademi kreyol la yon bourad.

Imperyalism yo telman konnen enpotans lang nan pouvwa ekonomik yon peyi yo mete Institut franseuu, institu haitiano ameriken lakay nou .mwen sonje yo konn bay kou angle nan telvisyon national an ayiti.eske nou menm nou genyen institu sa yo lakay yo pou pwopaje lang pa nou?konbyen franse ki achte liv ayisyen ekri?ou byen ki site yon ekriven ayisyen lè yap fè yon diskou.Zen-telektyel nou yo pa fouti ekri twa paragraph pou yo pa site sa yon franseu te ekri pou montre jan yo save.Si yo pa fè sa yo pa santi yo for. E si w pa fè sa lè wap ekri ou se yon sou primè,yon egri..

Se sa menm wi;jan NÈG kontinye kenbe SILANS sou AKADEMI KREYÒL lan.SOUSOU PANDAN yo pale de tout bagay sou RADYO yo men yo fèmen BOUCH yo sou bagay sa a.
Sekrètman ,NÈG byen kontan ke MATELI pa siyen LWA a .
Sa k pi rèd lan ,zafè AKADEMI KREYÒL lan ,lan KONSTITISYON.
LEJISLATI an pase LWA a;MATELI refize siyen l.

Kanta CHWA ant AYISYEN ak KREYÒL lan jan pou yo ta rele LANG.Nou deja enfliyanse KREYÒL lan AMERIK yo.LWIZYÀN ap goumen pou yo prezève KREYÒL lan ETA sa a;mwen gade sou sit KREYÒL LWIZYÀN yo ,yo adopte sistèm ÒTOGRAF nou an.

Anpil peyi ap goumen pou prezève KREYÒL lakay yo ;nou gen dwa ekzèse ENFLIYANS nou .
Mwen sonje yon atik mwen te li.Gen yon gwoup ENTELEKTYÈL MATINIKÈ ak GWADLOUPEYEN ki te vizite KIBA.Yo di ke yo sezi wè e rankontre tout pakèt KIBEN sa yo ki pale KREYÒL.
Yo di ke KIBEN yo t ap mande yo materyèl KREYÒL ,yo di ke yo te konprann lè yo t ap pale ak yo ,men se KREYÒL AYISYEN ke KIBEN yo t ap pale.
Alòs FRANSE yo ap ize ak lang FRANSE pou enterè ekonomik yo ;pou ki sa nou pa ka ize lang pa nou an ,pou enterè ekonomik pa nou.

Non Roseau, w gen dwa site yon auteur, se pa paske li Franseu. Sa pa gen anyen pou we ak kestyon a. Tout neg konn ap site yon auteur etranje. Nou plis ap li sa lot moun ki pa menm Franse di ou ekri. Kilti gen yon aspect inivesel, parekzanpl pa di w pa tande mizik barok, pa di w pa gen livr franse lakay a w. Se pa promosyon moun fe le w itilize yon sitasyon pou ilistre yon ide. Kilti dwe evolye, se lan kontak ak lot sivilizasyon ak lot kilti ke kilti pa'w la, lang pa'w la, sosyete pa'w la evolye. Donk pou okin rezon, Lafrans pa ka yon eksepsyon. Aproch rediktif la se lan goufr sa menen.

Sou menm woulib lan ;li lè pou nou kòmanse GRANMOUN tou.Nou pa ka kite ke se KIBA ki ap òganize FESTIVAL BANNZIL KREYÒL.
Dapre estimasyon anviwon 10% popilasyon KIBEN an konprann ou byen pale KREYÒL ;yo selebre LANG ak KILTI an ,sanble plis ke nou.
Lè SENTLISI vle al fete LANG lan ,se KIBA l ale ;se pa ann AYITI.KIBA òganize yon FESTIVAL BANNZIL KREYÒL ,chak 2 zan.

Sa a se sit MINISTÈ ZAFÈ EKSTERYÈ KIBA a.Se ekstrawòdinè jan y ap rele LANG ak KILTI KREYÒL ,yon LANG ak KILTI KARAYIBEYEN.

www.cubaminrex.cu/es/festival-bannzil-kreyol-kiba-2012-dedicado-al-65-aniversario-de-la-comision-nacional-cubana-de-la

ATIK sa a dekri PREZANS AYITI ak lang KREYÒL lan ,lan KIBA

www.afrocubaweb.com/haiticuba.htm

Mwen pankor janm tande yon presidan franseu ap fè yon diskou pou tou tan lap site yon otè ayisyen ou nenpot lot etranje. li diskou Mandela te pwononse kiba pou dim konbyen otè angle li site, li diskou Obama yo pou dim konbyen fwa li site Shakespeare. ou byen lot moun.mwen pa janm tande Fidel Castro ap fè yon diskou pou lap site sa lot moun te ekri.mwen li diskou Camus,Sartre.De Gaule, mwen pa janm trande yo site yon otè ayisyen .

An efe, se yon woulib paske sa pa an reyaksyon ostilite anve Franse. Se jis yon peyi ki dirije par moun tou d'bon ki respekte minorite yo, ki rekonet san konpleks divesite kiltirel yo.

Nou Ayisyen, se pa ka nou pa ta ka realize anpil lakay a'n nou, se paske nou parese lan tet, nou bouche, ki fe pou tout sa lot fe se yon piramid d'Ejipt. Se prensipal eskiz nou men nou pa evalye mwayen'n. Nou reve de gran proje koulye a se aval de yon abruti sa pran.

Mwen remake ke anpil neg a pense Ayiti an term de PAP. Mwen bije di ke se a koz de yon seten inyorans de sa yo rele vil provens yo. Se pa paske neg pa t' we ou pa t'konen yo an Ayiti ki fe ke yo pa t'janm ekziste.

Selman se pa bati yon akademi pou anpil retrete al roupiye non. :-)

Se ogey mal plase sa a k'ap touye'n. Roseau, w tro siseptibl. W pase trop tan lan sosyete brut ameriken k'ap di ke yon ke yon kandida pa bon paske "he speaks French".

Swatil, se pa ponpe lestomak non.
Pou apelasyon lang ayisyen an, genyen rezon istorik ki bay mo Kreyôl lan yon siyifikasyon endigèn.
Se yon mo ki envante pa kolon blan pou fè diferans ant yomenm ak sa ki soti lan koloni, tankou sovaj oubyen ekzotik.

Si nou bezwen retire stigma ki kontinye ap montre nou kôm kolonize, poukwa pa l'Ayisyen olye de le Kreyôl.

Si dapre Jowèl, ki vre dayè, enfliyans Kreyôl ayisyen an evidan e rekonèt poukisa nou jennen rele lang nou an Ayisyen olye kreyôl ayisyen jan Matinikè yo reyalize lan Kiba.

Mo Kreyôl lan soti lwen depi lan tan esklavaj e li toujou pejoratif
.
Gen kreyôl Matinikè, Gwadloupeyen, Beliz.
Gen kreyol afriken, Potigè, panyol.
Yo tout dekri yon relasyon blan ak nèg, mèt ak esklav, kolon ak kolonize, sipèryè ak enferyè.

Ki fè, pou nou reparèt, nou mèt itilize Ayisyen olye de Kreyôl.
Tout moun deja konnen ke nivo lang nou an pi avanse.
Yo kontinye jiskounyea rele lang yo Patwa lan Trinidad, Sentlisi, Ladominik.
Yo pakapab rele lang nou an yon Patwa ankô.


Men definisyon mo kreyôl lan dpre plizyè sous.

“Creole” and “French Creole”:

Just look up “Creole” in a dictionary and you’ll get several very distinct definitions.

Our uses:

Creole - people of color with light skin, often of African and French descent.
French Creole - Caucasian people descended from some of the first Europeans to arrive in New Orleans.


The evolution of the word “Creole”
The Portuguese used the word “crioulo” (meaning “native to the locality”) to refer to individuals of African descent born into slavery in the colonies – to distinguish them from those recently enslaved and transported from Africa. Legal documents from the 18th century in Louisiana indicate that the word Creole was used in Louisiana with the same meaning – enslaved Africans born in the New World.

Later legal documents indicate that descendants of early European colonists in Louisiana began to refer to themselves as “Creoles” – apparently building on the “colonial-born” connotation of the word.
They did this to distinguish themselves from Europeans just arriving in New Orleans.

Later, the term Creole helped distinguish these established New Orleanians from Americans who arrived in droves after Louisiana’s admission to the union in 1812. Just to reduce confusion, we’ll call these descendents of early European settlers “French Creole” although some descendents of early Spanish settlers called themselves “Creole” as well.

Currently, Creole is the name of the language spoken by Haitians.
This fact is not insignificant given the tremendous influence of Haiti on New Orleans.

It is estimated that immediately following the “slave uprising” in Haiti which liberated that country from French colonialism, so many Haitians of all ethnic backgrounds migrated to New Orleans that by 1810 the population of New Orleans was approximately 1/3 white, 1/3 enslaved Africans, and 1/3 free people of color, most of who had come from Haiti.

Before the Civil War these free people of color enjoyed considerably higher social status than enslaved Africans.
In fact, many of them owned enslaved Africans.

After the Civil War, all people of color were categorized together for the first time.
This amounted to a significant social demotion for many people whose families were free persons of color prior to the war. They were suddenly denied access to networks and resources (such as education and capital) that had previously been available to them.

Because these descendents of free people of color primarily lived in the city where racial intermingling took place, many of them had a lighter skin color.
Jim Crow laws reinforced the importance of skin color by declaring that anyone with at least one black great-grandparent (known as an "octoroon") was technically "colored.”
So people with lighter skin began to use the term Creole to distinguish themselves from the darker skinned “colored” people.

Today in New Orleans, “Creole” is commonly used to describe a person of color with light skin who can trace their family history in the city back for generations.

Men plis zouti pou moun ki vle aprann istwa kreyôl ayisyen.
 
 
 
Welcome to the
Indiana University Creole Institute
 
 The Creole Institute at Indiana University is recognized as the only center in the United States that is equipped to deal in depth with linguistic and related educational issues in Haiti .
 
It specializes in research and training in the area of applied linguistics with a focus on French-based creoles. The Institute is also heavily involved in the study of French outside of France , especially varieties found in North America with special reference to Louisiana .
 
The Director and Founder, Albert Valdman, is the author of two pioneering basic resources in these area published in France : Le créole: structure, statut et origine (1978) and Le français hors de France (1979).
 
Since these publications, he has been at the forefront of creolistics and studies of North American varieties of French, developing course and reference materials through the Institute.
 
The Institute’s most recent textbook, Ann Pale Kreyòl, is used widely across the United States in universities and other language institutions, and is available for purchase through this website, along with various audio materials and dictionaries.
 
 
 
NEW: Corpus of Northern Haitian Creole
 
The Creole Institute is proud to announce the release of the first publicly available corpus of spoken Haitian Creole. Recorded in 2007 with the support of NSF Grant #0542329, the corpus contains ten hour-long interviews with 20 Haitians from the Cape Haitian region, with audio and written texts available for each one.
 
The interviews, which were conducted with adults and children from rural and urban areas, cover a wide range of topics of interest to scholars of anthropology, religion  folklore, and anyone else interested in Haitian Studies, including discussions of vodou, family life, traditional stories, and the lives of children.
 
Scholars of Haitian Creole will also find this corpus extremely useful, with its faithful rendering of the particularities of Northern Haitian Creole, which abound in the ten hours of material.
 
The text and audio of the interviews, along with a document explaining the transcription conventions, are available for free download below. Warning: Audio files are large, totalling 509 MB.
 
Audio files: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10
 
Text files: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10
 
transcription conventions
 
Or if you'd like the files in a single download, click here.
 
 
 
 
For more information about Haitian Creole materials, please click here.
 
 
For more information about materials on French and Creoles in Louisiana and the rest of North America, click here.
 
Now available: FREE Sample of Ann Pale Kreyol, the best-selling textbook for English-speaking learners of Haitian Creole. To download sample pages in PDF format, click here. To download the accompanying audio files in MP3 format, click here. To order Ann Pale Kreyol materials, scroll down.

http://www.indiana.edu/~creole/

Jowèl, lè abe Gregwa ta p fè presyon pou franse vin lang ofisyèl ann Ayiti. Akademi Fransèz te deja fôme byen lontan anvan sa.
Akademi an ta p fonksyone depi 1635. Preske 2 syèk anvan 1804.
Sa vle di ke lang Franse an te deja lang prensipal Lafrans.
Epi depi anvan endepandans gen ayisyen ki te al lekôl an Frans.
 
Mwen pa Frankofou non. Petèt gen renseyman mwen pa genyen.
Souple, eksplike m.

Mwen pa konen non, mwen jis baze sou sa mwen konprand a pati de enfomasyon ki te toujou disponibl. Mwen pa bezwen lan demanti paske chak moun ka konstrui agimantasyon selon objektif yo. Sof ke sou yon kestyon konsa mwen pa ka afiche yon atitid pasyone menm si mwen tout a fe pou proje sa yo tout otan ke nou pa devye de objektif pou fe sa ki bon pou peyi a.

Se pa lang ki problem lekol an Ayiti, se kalite anseyman ki te vin deteryore. Deja lan fen ane 70 tout gran pedagog, lenguis te ka remake sa men tout moun se kob yo yo t'ap defand.

ki jan w fè di se pa lang ki pwoblem an ayiti kan yon moun tankou frank Etienne ki pa yon  retade di premye jou lal lekol Petit Seminaire Saint martial yon profesè te mandel ki janl rele an franse li pat konprann.Frè Dorothe te mande m menm kestyon saa ka frè O kap mwen pat ka konprann sal vle di.bagay saa depi menm jou mwen te rantre lekol mwen te wè se yon non sans.Si moyenn lekol an ayiti te 70 ou konn konbyen ti moun ki tap double klass chak ane?sa ti moun lan te ka aprann nan lang li an 4 lane  li pranl 6 zan poul aprann li malman.Yon elev pat dwe monte nan yon lot klass ak yon moyenn de 50%.Se yon wont pou yon ayisyen ap defann lang franse an ayiti.

Se pa paske Kerry pale franseuu ki fè ameriken pat vote pou li se paske yo te fè konplo di Kerry se yon mantè sou wol li te jwe o Vyetnam .ki jan w vle pou yon ti moun aprann byen nan yon anvironman li pa alez.se tandem tande moun di yo te renmen lekol an ayiti.yon kote yap bat w tankou se ti esklav.ou konn konbyen soufrans mwen andire pou yon frè te fèm fè akor patisip pase akonpaye ak oxilyè avwa.?li te konn rache tout cheve nan tet mwen.

Jis nan lise barbar yo te konn ap bat w.ki jan poum te fè renmen yon anvironman konsa?menm tout liv paranm yo pat ka achte tout pou mwen chak ane.Si wou ou te genyen moun lakay w ki te pale e ekri franse 3/4 ti moun an ayiti pa genyen paran ki edike ase pou pale franseu ak yo. ou pral dim ki jan ti ayisyen fè aprann angle fok ou pa iyore apor television genyen nan fasilite ti ayisyen aprann angle vit.konbyen ti moun an ayiti ki genyen television lakay yo?

Dany se yon neg komik, misye t'ap di an blag ke sa li souvni'l plis de Franketienne, se misye ki toujou ap krye sou katye a ke denye ti menaj li te kite'l.

Treve de blague, Franketienne se yon kokenn gason li ye men mwen pa mwen pa bije dakor ak tout sa li di. Se pa li ki premye antre kreyol lan literati Ayiti. Li gen tout rezon pou bay kreyol la bourad, rezon santimantaltankou rezon komesyal.

M'ap di ankor ke mwen apiye projet kreyol yo ki pran anpil tan, sanble. Li ta bon si kreyolist yo itilize yon aproch pi rasanble olye ke se toujou agonize y'ap agonize moun ki enterese. Mwen pa kwe Franketienne osi radikal ke anpil neg.

Franketienne gen group supporters ki deja sonje propoze misye pou prix Nobel. W kwe nou pa t'ap gen menm reyaksyon si nou te tande sa rive pa pale pou li ta genyen?

se pa vre yon ayisyen ki pa ta renmen yon lot ayisyen pran pri Nobel literati ou ta anraje.se pa menm bagay kan se blan ki chwasi w pou zev w e kan se wou ki mande yo pou yo fè w vinn chita nan senak yo.Tan pri sou ple fè m ti favè saa kitem vin chita ak. nou.la bon ni pou mwen ni pou nou,ayisyen a kontan ya achte plis pwodwi franseuu.ma vann plis liv menm si 95% ayisyen pa ka achte yo.pou yo konprann sa map ekri yo.

Mwen menm, se kreyòl ke mwen metrize pi byen nan tout lang ke mwen ka pale oubyen ekri, men sa pa vle di ke m oblije trouve ke se yon "wont" pou Ayiti si "blan" chwazi Dany kòm manb nan akademi Franse. Lè Thurgood Marshall ak Clarence Thomas te apwente kòm Jistis Ozetazini, mwen si ke pi fò, pou m pa di yo tout, mesye ki wè ke se yon "favè" ke yo fè Dany yo, te bat anpil bravo tankou ke gran gran papa Jistis sa yo pa t esklav tou.

Mwen sèten tou ke si Neil deGras Tyson se liv li te konn ekri e yo te nonmen l nan akademi Ameriken, si sa te ekziste, se fèt ki t ap fè sou fowòm nan, espesyalman Joel ak Roseau.

Kidonk, se Dany ki pa merite l, se Dany ke yo fè "favè", tankou pa genyen Ayisyen ki genyen talan oubyen ki ta dwe aksepte merit nan men blan franse.

Bon SASAYE;
Men DISKOU ke ABE GREGWA te pwononse devan ASANBLE NASYONAL FRANSE an.Yo rele l youn lan pi gwo DISKOU lan ISTWA ASANBLE an.
GREGWA te fou pou LANG ak KILTI FRANSE .W ap wè BÈL FLÈ misye ap voye pou LANG lan ;men FRANSE yo an JENERAL pa t tèlman fou pou LANG lan.
Se te an 1794 ,ki vle di plis ke 150 an ,apre RICHELIEU te fòme AKADEMI FRANSE.Alòs si 6 MILYON FRANSE LAN ""hexagone"" lan pa t janm tande pale de LANG FRANSE an (se te blan FRANSE) ou pa bezwen mande lan SENDOMENG pa egzanp.
Tankou m te di l ,popilasyon FRANSE an te 30 MILYON.
Lan mitan DISKOU an ,men sa ABE GREGWA te di.
Fò k nou di 1794 se te jis 10 zan anvan TRIYONF REVOLISYON AYISYEN an:

Nous n'avons plus de provinces et nous avons encore 30 PATOIS qui en rappellent les noms.ON PEUT ASSURER SANS EXAGÉRATION QU'AU MOINS 6 MILLIONS DE FRANÇAIS,surtout dans les campagnes,IGNORENT LA LANGUE NATIONALE,qu'un nombre égal est à peu près incapable de soutenir une conversation suivie,qu'en dernier résultat,le nombre de ceux qui l'écrivent correctement ,moindre.
Aussi avec 30 Patois différents,nous sommes encore pour le language à la tour de BABEL

Sa ki vle di la FRANS te bezwen FRANSE pou INIFYE yo,noumenm nou te deja gen lang nou pou INIFYE nou ,ki se te KREYÒL.
Sa k pi RÈD lan ;nou tout te deja pale l ;an diferans de la FRANS ki te gen pwoblèm ak lang FRANSE an:

www.assemblee-nationale.fr/histoire/Abbe-Gregoire1794.asp

Ki moun ki di paske blan franse aksepte Danny nan Akademi franse se yon wont pou ayiti ya? li pa ta ka yon wont pou ayiti se pa tout ayisyen ki te mande blan franse pou yo vinn chita nan sèk yo. moun ki meprise sa blan franse te fè Toussaint louverture.sa yo te fè nou soufri jis an 1947 se li ki yon san wont.

Clarence Thomas ak Thurgood Marshall se sitoyen ameriken yo ye.se normal pou yon moun kontan yo jij nan pi gwo kou jistis o Zeta Zuni.paske desisyon kou saa pran afekte tout moun nan peyi ya.ki donk tou tan kou saa genyen moun diferan background ak etni li pi bon pou minorite yo.men ki sa Danny pral fè nan akademi franseu ya ki ap bon pou 10 milyon ayisyen ki ap viv an ayiti? An touka mwen pa wè pou ki sa mwen beswen pyafe ,bat bravo tankou makak pou sa.si gen moun ki kontan paske ansyen bouro yo aksepte ke yon ti neg Ti Goave pral chita nan mitan blan franseu poul pale franse radote, mwen sa pa fè m ni cho ni fret.petet se paske mwen pa ba lang franseuu enpotans ke lot moun ba li.Eskize m mesye dam.bann sucker.

Maestro "Ckank Fin Fel Fou", prefet de Hong Kong, mwen konprand sa w fe we ki pa atiran lan mo kreyol. Menm jan jodi a se lan bouch Nat King Cole k'ap chante Noel mwen tande mo Eskimo (mangeur de viande). lol Se de Inuit nou tande pale lan media e menm lan konvesasyon kourant yo pale preske net.

Men gen mo ki pedi konotasyon pejorativ le se w-menm ki deside adopte'l. Tout mizisyen Ayisyen ki ap chante bote lang kreyol yo parekzanpl, k'ap ke se yon lang savourez, poetik, se la prev ke mo kreyol la plis valorizan menm jan ak mo "neg" ke nou itilize pou dekri tout moun ke w nwa ke w blan.

Depi anvan mouvman kreyolis saa mwen te pran abitid di moun ke mwen pale Ayisyen paske lan kontak ak lot yo mwen te trouve ke nou pi for dotanpliske nou te deja yon polilasyon de plizye milyon moun. Men pi devan, mwen mete fyete de kote paske sa fe plizi le w tande moub ki sot lot peyi ap pale yon lan familye ki pa ni Franse ni Panyol, ni Angle.

Mwen dakor le w di ke kreyol nou a pi evolye ke lot yo. An reyalite se paske nou pedi pratikman aksan orijinel yo e ke nou gen tout moun sa yo k'ap enteraji. Yon ti rezev sepandan paske nou ka tronpe'n itou. kreyol gen nivo'l; e nou menm Aysyen nou te toujou adapte tout mo etranje a aksan'n, a antouraj nou ke se Angle ke se Franse ke se Panyol: ti bway (boy), gwayil (guajiro), elatrey.

An plis de sa, sa ki fe ke kreyol nou a pi rich, du moins en apparence, se paske moun ki viv lan milye urbain gen souvan plis edikasyon, yo develope yo vokabile pi laj. Le Ayisyen ki konn li ap pale kreyol, li pi pwentu bouch bouda poul ke si li t'ap pale Franse.

J... pa'p dakor ak mwen, men vle ou pa kreyol Ayisyen se yon lang derive li ye e se sa ki te pemet inite lang la an Ayiti. Nou pa bezwen ap brode an nwa e blan.

M'ap fe Maestro remake ke patwa sonen 20 fwa pi move ke kreyol. Lakay nou, mwen vle di lan peyi'm, le yo te konn di youn moun sispand pale patwa, se pou dekri yon langaj inentelijibl. Sa ki diferan, sa ki fe nuans, se ke an Ayiti menm kote lang Franse a bay enpresyon eksklizyon, se kreyol ki roi,

Nou pa pi mal mezanmi pou nou pa ta konn sa n'ap fe, Franse a se yon tre bon zouti e w pa bezwen ap pale'l pou jwen plezi. Se pou sa nou konn li.

Ki problem? Gad jan kreyol la ap bay forumhaiti.com jaret. Tout moun jwenn.